Direnç

Elektrik devrelerine uygulanan gerilim ve akım, devreyi tamamlamak için bir uçtan diğer uca doğru ilerlerler. Elektrik akımı devreyi tamamlarken birtakım zorluklarla (engellerle) karşılaşır. Bu zorluklara direnç denir. Direncin ölçü birimi ohm’dur ve Ω sembolü ile gösterilir. Devre elamanı olan direncin denklemlerde R harfi ile gösterilir.

Direnç Nerelerde Kullanılır?

• Devreden geçen akımı sınırlayarak belli değerde tutmak,
• Devrenin besleme gerilimini bölerek, yani küçülterek başka elemanların çalışmasına yardımcı olmak,
• Hassas yapılı devre elemanlarının aşırı akıma karşı korunmasını sağlamak,
• Isı enerjisi elde etmek için kullanılır.

Örnek:

1. Ampullerin içinde yer alan filamanlar birer dirençtirler. Bu dirençler sayesinde ampul ışık verir.
2. Kullandığımız elektrikli ısıtıcılarda gördüğümüz sıcaklık yayan çubukların etrafını çevreleyen teller direnç telleridir. Bu dirençler üstünden akım geçtikçe ısınır ve etrafa ısı yayarlar.
3. Kullandığımız tüm elektronik cihazlarda elektrik akımının şiddetini ayarlamak amacıyla dirençlerden faydalanılır.

Direnç Çeşitleri

Karbon Dirençler

Toz halindeki karbon ve reçinenin ısıtılarak eritilmesi yolu ile elde edilir. Karışımdaki karbon oranı direncin değerini belirler. Üzerindeki renkli çizgilerden değerleri öğrenilir. Ucuz ve kolay bulunduğu için en yaygın kullanılan direnç türüdür.

Renk Kodları

Potansiyometre (Ayarlı Direnç)

Potansiyometre  dışardan el ile manuel olarak ayarlanabilen küçük değerlere sabit ayarlı direnç’tir. Hem doğru akım, hem alternatif akım devrelerinde kullanılır. Diğer adı (Pot) olan potansiyometrenin dönebilen ayar düğmesini sağa ve sola çevirdiğimizde direnç değeri çevirme miktarına göre orantılı olarak azalır veya artar. En yaygın olarak kullanılan potansiyometre dönen tip’dir.

Trimpot

Trimmer potansiyometreler çoğunlukla Trimpot olarak da adlandırılır. Trimpotlar genellikle elektronik malzemelerin içinde üretici tarafından test edilerek ayarlanmış ve kısa sürede bir daha ayarlanmaya gerek duymayan işlerde kullanılır. Tornavida yardımıyla ayarı değiştirilebilir. Bu aletin üç adet bacağı vardır. Alet gerilim bölücü olarak kullanılmak istenirse aletin bir bacağı besleme voltajına bir bacağı bir bacağı toprağa diğer hareketli olan bacağı da çıkış almak için kullanılmaktadır. Eğer alet başka bir amaçla yani değişken direnç olarak kullanılacaksa değişken uç toprağa bağlanmalıdır. Aletin bir bacağı boşta bırakılırsa alete bağlanan yük değiştikçe voltaj da çok fazla değişir. Böyle olursa da alet gerilim bölücü olarak görevini tam olarak yapamaz.

Reosta

Reosta direnci, el ile artırarak veya azaltarak elektrik akımını kontrol etmek için kullanılan değişken bir dirençtir. Kısa devre prensibi geçerlidir. Akım devamlı suretle en az dirençli yolu tercih ettiği için, akım ayarlanan yolu kullanarak azaltılıp akım şiddeti arttırılmıştır. Bir akımın akışını kesintiye uğratmadan bir devrenin elektrik direncini kontrol etmek için kullanılır.

Telli Direnç

Telli dirençler, yüksek güçlü uygulamalarda kullanılırlar. Bu dirençler, nikel-kadmiyum ya da bakır-nikel alaşımı bir telin, bir yalıtkan nüve üzerine sarılması ile elde edilirler. Telin uzunluğu ve kesiti direncin omik değerini belirler.

Film Direnç

Elektrik akımına karşı direnç gösteren bir maddenin, seramik bir çubuğun çevresine kaplanması ile elde edilir. Şerit biçiminde seramik ya da cam gibi yalıtkan bir gövde üzerine ince bir tabaka direnç malzemesi olarak imal edilir.

Entegre Direnç

Birden fazla direncin tek bir paket altına alınarak yapılan dirençtir. Bundan dolayı sıra direnç yada entegre direnç denir. Paket içerisindeki bütün dirençler birer ayaklarından ortak bağlıdır. Diğer ayaklar serbest durumdadır. Entegre dirençlerin özelliği; bütün dirençler aynı değere sahiptir.

Smd (Yüzey Montaj) Direnç

SMD, İngilizce Surface Mount Device (yüzeye monte edilebilen eleman) kelimelerinin kısaltmasıdır. SMD elemanlar oldukça küçüktürler ve bu sebepten dolayı elemanın ne olduğu ve değeri basitçe iki veya üç harf ile belirtilmek zorundadır. SMD dirençler çeşitli güç ve direnç değerlerinde üretilirler.

Termistörler (NTC-PTC)

Termistörler yarı iletken malzemeden yapılan ve ısı etkisiyle direnç değerinin değiştiği bir çeşit değişen değerli dirençtir. Thermo (ısı) ve Resistor (direnç) kelimelerinden türetilmiştir. Özellikle sıcaklık projelerinde sıklıkla kullanılırlar. Bazen bir sensör gibi görev yaptırılır bazen akımın geçişini ayarlamada kullanılır. Termistörler sıcaklık sabitine göre ikiye ayrılırlar:

1) Pozitif sıcaklık sabitine sahip dirençler (PTC)

2) Negatif sıcaklık sabitine sahip dirençler (NTC)